कृतज्ञता "आपलं"पण रुजविणाऱ्या घराप्रतीची !

आशा फौंडेशनच्या सार्वजनिक गणेशोत्सव २०२० अंतर्गत साजरा करण्यात येणाऱ्या "कृतज्ञता उत्सवात" आज सर्वांनी आपल्या घराप्रतीची कृतज्ञता व्यक्त केली आहे. प्रत्येकानेच आपापल्या घराबद्दल जे लिहिलं आहे ते माझ्या घराबद्दलच लिहिलं आहे असं वाटत राहील. कधी अभिमान वाटलं, कधी भावुक झालो अगदी डोळ्यात पाणी देखील आलं. मी या सर्वांचे मनापासून कृतज्ञतापूर्वक ऋण व्यक्त करतो. आणखी जास्तीत जास्त मंडळींनी लिहीत व्हावं आणि जीवनाचा खरा आनंद घ्यावा हि अपेक्षा ! 

माझ्या आजपर्यंतच्या आयुष्यात कायम माझ्यासोबत आहे ते म्हणजे माझे घर ! माझ्या सर्व भावना समजून घेत कायम माझ्यासोबत असलेली एकमेव गोष्ट म्हणजे ती "वास्तू"... जीवनातील स्थित्यंतरांमध्ये सोबत देणारी वास्तू... भारतीय संस्कृतीची ओळख आणि त्याची कायम प्रचिती देणारं मंदिर... हक्क, जाणीव व कर्तव्याची जागा ! " हे विश्वची माझे घर " या उक्तीप्रमाणे घर आणि विश्व यातील सर्व भेद सोडून एकत्वाची प्रचिती म्हणजे माझे घर, माझे विश्व. म्हणून मला जन्मापासून आज पर्यंत रोज रात्री मी जेथे विसावलो ती माझी जागा म्हणजे मला माझे घर वाटते. कधी चार भिंतीत तर कधी खुल्या आकाशातही... कधी एखाद्या हॉटेलमधील रुम तर कधी खळंसुद्धा... जेथे जेथे राहिलो तो माझे, आपले घर आणि म्हणूनच लेखाच्या शिर्षकात "आपलं" पण रुजविणार म्हणतोय. नजरेसमोरुन पटापट इतक्या वास्तू जात आहेत आणि खरोखर मी त्या सर्व वास्तूंबद्दल / घरांबद्दल मनापासून कृतज्ञता व्यक्त करतो. 

 जन्मगावाकडंच घर, नियमित राहतो ते घर, मित्राचं घर, शेजाऱ्यांचे घर हे सर्व मला माझी वाटतात मी त्याचा अनुभव घेतलाय कारण या सर्व घरांशी भावनेने जुळलो आहे. स्वरुप कसंही असलं तरी ते माझं आहे आणि तेथील माणसे, वस्तू आणि तेथील वास्तुपुरुषाच्या वास्तव्याने ते पवित्र झालं आहे. ती एक खोली असू दे, वाडा असू दे, फ्लॅट असू दे, बंगला असू दे, इमला असू दे... त्याला नाव असू दे वा नसू दे, रंग असू दे वा नसू दे, त्यात सुख सुविधा असू दे वा नसू दे... तेथे सुख आहे, आनंद आहे, आशा आहे, विश्वास आहे, सुरक्षा आहे, शांतता आहे, प्रेम आहे, नातं आहे, ऋणानुबंध आहे म्हणून त्याची ओढ आहे. माझ्या आयुष्यातील काही घरांचा मला आवर्जून उल्लेख करायचा आहे. आमच्या धानोऱ्याचे घर, वाडा... पूर्वी या वाड्यातच सर्वांची निवासाची सोय होती म्हणजे माणसं, प्राणी, अन्नधान्य आणि चक्क देवांचीही ! विहीर, गोठा, दत्ताची माडी, बंगला, स्वयंपाक घर, मधलं घर, ओटा, मोरी, धुण्याची माडी... सर्वच मातीच त्यामुळे त्याला शेणाने सारवण आलंच... कायम माणसांचा राबता त्यामुळे जिवंतपणा ! उन्हाळ्याच्या व दिवाळीच्या सुट्टीत सर्वात पहिले येथे जाण्याचा आनंद... एकत्र कुटुंबामुळे येथे किमान ८-१० माणसे आणि सुट्ट्यामध्ये, सणावाराला हि संख्या ३५-४० आजही असते. या घराने मला माझी हक्काची माणसं दिली त्यामुळे सर्वच दिल त्याचे आजन्म ऋण आहे. 

 धुळ्याला लहान असतांना राहिलेलो चाळीतली एक खोली. या चाळीतली सर्व खोल्या मालकीची नव्हे पण प्रेमाने माझे घर होते. झोपायला आमच्या खोली बाकी वेळ सर्व इतर खोल्यात माझं गावासारखं विस्तारित कुटुंबाबातील माणसं ! सध्या आम्ही धुळ्याला जेथे राहतो ते घर... वडील आणि काकांनी जीवापाड मेहनत करुन आपल्या आयुष्यातील उमेदीचा काळ याला उभारण्यासाठी दिला. मोराणकरांचे घर... माझा मित्र प्रशांत मोराणकर यांचे घर मला कायम माझे घर वाटते. या घराने मला त्यांच्या कुटुंबातील सदस्य म्हणून स्वीकारले. आजही धुळ्यात गेलो कि त्यांच्याकडे गेलो आणि बिना जेवणाचे आलो असे कधी झाले नाही आपल्या घरात जे मिळतं ते सर्व या घराने मला दिले. व्यवसायाच्या निमित्ताने जळगावात आलो आणि सुरवातीचे सात वर्षे नांदेडकरांच्या वाड्यात राहिलो. नुकतंच लग्न झालेले आणि दोन खोल्या चिमणा - चिमणीने सुरु केलेला संसार आणि त्याला जोडलेली प्रत्येक कृती. येथील प्रत्येक कुटुंब विशेषतः घरमालक आणि त्यांचा परिवार सर्वच प्रकारची काळजी घ्यायचे कारण ती आपली माणसं आणि त्यामुळे ते घर आपलेच. 

 सध्या माझ्या कुटुंबासह राहतो ते घर... स्वकमाईतून घेतलेलं... सद्गुरुंच्या आशिर्वादाने आणि वास्तव्याने पुनीत झालेलं... सामूहिक श्री गणेश अथर्वशीर्षाच्या आवर्तनांच्या स्पंदनांनी भारलेलं... अनेकांनी मन आणि पोट यांना तृप्तीचे ढेकर दिलेलं... सर्वार्थाने चढती कमान दिलेलं... गृहलक्ष्मीच्या अस्तित्वाची कायम जाणीव करुन देणारं... जीवनातील या सर्व घरांबद्दल मी कृतज्ञ आहे त्याने मला माझं सर्वस्व दिले जाता जाता आणखी एका घराचं उल्लेख केला पाहिजे ते आमचे मोठं घर अर्थात मोठ्या काकांचे घर ! जळगावातील या घराचेही मी आभार मानेल कारण तेथे बनलेलं काहीही विशेष कायम माझ्यासाठी येतं आजही माझे काका-काकू या जगात नसतांनाही...माझे पालक डॉ. किशन काबरा यांनी म्हटलंय "स्वर्ग हवाय कुणाला ?" कारण तो येथेच अनुभवतोय... तीच माझी मनस्थिती या सर्व घरांबाबत आहे आणि म्हणूनच हि कृतज्ञता ! माणसातील माणूसपण, नाते, ऋणानुबंध याद्वारे कुटुंब व परिवार व्यवस्थेचा अबाधितपणा टिकविणारा "घर" नावाची व्यवस्था ! भारतीय संस्कृतीला जगात मानाचं स्थान मिळवून देणाऱ्या "घर" नावाच्या संकल्पनेचा वसा आणि वारसा पुढे नेऊ या ! त्यासाठीच घराप्रतीची कृतज्ञता... प्रत्येकाच्या मनातील घराबद्दलची हि कृतज्ञता विश्वबंधुत्वाची कल्पना टिकवून ठेवो ज्यामुळे हि संस्कृती व राष्ट्र परमवैभवाला जावो... हिच बा गणराया चरणी मनापासून प्रार्थना ! 

 गिरीश कुळकर्णी 

 ९८२३३३४०८४