बाप २२ वर्षाचा होत असतांना...

११ एप्रिल १९९८ रोजी हनुमान जयंती दिनी पुत्ररत्न झाले आणि बाप झालो. अर्थात प्रथमेश २२ वर्षांचा झाला आणि मी २२ वर्षांचा बापही !  मागील २२ वर्षांचा अनुभव समृद्ध करणारा होता. आपण मुलगा म्हणून मोठे होत असतांना आणि आपला मुलगा मोठा होत असतांना पाहणं यात फार मोठे अंतर दिसते. काळ ज्या झपाट्याने बदलतो आहे त्या गतीने पालक म्हणून आपली जबाबदारी ओळखणं, तिला स्वीकारणं, त्याप्रमाणे स्वतःत बदल घडवणं हि तशी कठीण गोष्ट म्हणता येईल. आपण ज्या वातावरणात वाढलो आणि ज्याप्रमाणे आपल्याला वाढवलं ते मनाच्या एका कोपऱ्यात असू द्यावे मात्र ते साधन म्हणून वापरले तर पालक म्हणून अनेक अडचणी येण्याची शक्यता आहे.  त्यासाठी परिस्थितीशी स्वतःला जुळवून घेण्याशिवाय पर्याय नाही. त्यासाठी आपल्या जोडीदाराची भूमिका महत्वाची ठरते. दोघांमधील सामंजस्य खूप उपयोगी ठरते. मी त्याच्याबाबतीत स्वतःला भाग्यवान समजतो.

पालकत्व हि संकल्पना स्पष्ट असली तर अडचणी येण्याची शक्यता कमी होते. आपल्या मुलाला संपन्न व्यक्तिमत्वाचा माणूस होण्यासाठी आवश्यक असलेल्या संधी व वातावरण देणं महत्वाचं ठरतं. बाप होण्यासाठी खूप कष्ट घ्यावे लागतात हे समजून घेतले पाहिजे. मुलाची शारीरिक, मानसिक व बौद्धिक वाढ होत असतांना आपल्याही शरीराची, मनाची आणि बुद्धीची नव्याने मशागत करावी लागते. बाप  'होणं' आणि बाप 'बनणं' यातला फरक समजून घेतला पाहिजे त्यासाठी आवश्यक तेथे समुपदेशन करुन घेण्यात कुठलाही कमीपणा वाटू देऊ नये. लग्न होण्यापूर्वीच गीता परिवाराचे संजय मालपाणी यांचे "दोन शब्द आईसाठी... दोन शब्द बाबांसाठी" हा कार्यक्रम ऐकला होता. त्यात एक गोष्ट शिकलो जी मुलाला वाढवताना खूप उपयुक्त ठरली. ती म्हणजे "Don't worry that children never listen you , worry that they are always watching you" इ. ४ थीत असतांना मानसोपचार तज्ज्ञाकडून करुन घेतलेले समुदेशन उपयुक्त ठरले. बाप बनण्याच्या प्रक्रियेत अनेक व्याख्यानांचा उपयोग झाला. डोळसपणे शिकलो, समजलो.

मुलगा मोठा होत असतांना त्याला विविध परीक्षांना सामोरे जावे लागते तसेच बाप बनतांनाही अनेक परीक्षा द्याव्या लागतात. अनेक तडजोडी कराव्या लागतात. मनाची घालमेल होते. आपला 'अहं' आडवा येतो. आपली गृहीतके आडवी येतात. मोकळा संवाद असणं, त्याला स्वतंत्र विचार असतो, त्याचेही काही म्हणणे असते हे सर्व समजतं ते उमजणं कठीण असतं. मला ते उमजलं असं आजही म्हणता येत नाही. त्या मार्गावरचा एक पांथस्थ नक्की होतो. अनेक वेळा आपण चुकतो अर्थात ते स्वीकारणं आणि तसे मोकळेपणाने मान्य करणं कठीण असते. हा सर्व प्रवास हुकूमशाही पालकाकडून लोकशाही पालकाकडचा होता. मुलगा मोठा होणं हे जस त्याच्या कर्तृत्वावर अवलंवून असते तसे बाप होणे हे बापाच्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते हे मोकळेपणाने स्वीकारावे लागेल. आज प्रथमेश जो काही आहे तो त्याच्या कर्तृत्वावर आहे. मी मात्र बाप झालो का याच उत्तर मलाच देणं कठीण आहे. माझे प्रयत्न प्रामाणिक होते एव्हढेच म्हणू शकतो. कारण प्रत्येकवेळी निर्णय घेतला असे ठामपणे म्हणता येणार नाही. कधी ते त्याच्या आईवर तर कधी काळावर सोडून दिले.

प्रथमेश आज बी. टेकच्या अंतिम वर्षाला विद्यापीठात शिकत आहे. त्याने अतिशय मेहनतीने सहा महिन्यांची इंटर्नशिप पूर्ण केली आहे. रात्रपाळीतही काम केले. त्याची कॅम्पसमध्ये निवडही झाली आहे. त्याने जे मिळविले आहे त्याबाबतीत आनंद आहे. त्याचे वाचन चांगले आहे. मुलगा म्हणून त्याच्या अनेक गोष्टी सांगता येतील अर्थात त्यामागे आमच्या कुटुंबियांसह त्याचे शिक्षक, जीवनात भेटलेले मार्गदर्शक, आपल्यासारखे सुहृद यांचा वाटा मोठा आणि महत्वाचा आहे. मात्र बाप म्हणून माझ्या... टीव्ही बंद, मोबाईल योग्य वेळी, वाहन आजपर्यंत नाही, " मागणी आणि पुरवठा " याचे प्रमाण मागणीच्या गरजेवर अधिक ना की आपली पुरवठा करण्याच्या आपल्या आर्थिक क्षमतेवर !

शिकण्याचा हा प्रवास निरंतर सुरु असतो त्याप्रमाणे बाप बनण्याचाही ! त्याच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी सद्गुरुंचे आशिर्वाद आहे. त्याला वाढदिवसाच्या मनापासून शुभेच्छा व आशिर्वाद ! आपल्या सर्वांचे आशिर्वाद व शुभेच्छा त्याला मिळाव्यात हीच अपेक्षा... त्याला वाढवत असतांना एक बाप म्हणून आलेला अनुभव मुलीला वाढवताना नक्कीच उपयुक्त ठरत आहे. २२ वर्षाच्या बाप बनण्याच्या प्रवासातील काही गोष्टी इतरांना उपयुक्त ठराव्यात केवळ या हेतूने लिहिला आहे.